बाहुल्या घेता का बाहुल्या?

बाहुल्या घेता का बाहुल्या?
या लाकडाच्या नव्हेत,
कापडाच्या नव्हेत
या आहेत वैष्णवी मेणाच्या
संतापाने मंतरलेल्या
बाहुल्या घेता का बाहुल्या?

या जवळ ठेवा,
हवा बदलून जाईल,
भ्रष्टाकार नावाचा ब्रम्हराक्षस
आसपास फिरकणार नाही.
लाचाई,
जाचाई,
टंचाई,
महागाई,
या साऱ्या क्षुद्र देवता
दिसतील दूर पळालेल्या
बाहुल्या घेता का बाहुल्या?

यांना नुसते बघितले तरी
बगळ्या भगतांची
हागणी बंद होऊन जातील,
या दृष्टी पडल्या तर
हुकुमशहा कोलमडतील
त्यांचे हुजरेच त्यांची धिंड काढतील.
या बाहुल्या नव्या नाहीत
जुन्याच आहेत
या राजघाटावरच सापडल्या
बाहुल्या घेता का बाहुल्या?

या बाहुल्या
तरण्या पोरांच्या उशागती ठेवा
सूर्याने डोळा उघडावा
तसा जागा होईल तो
गुजरात, बिहार या प्रांतांत
या हजारांनी विकल्या गेल्या
बाहुल्या घेता का बाहुल्या?

- ग. दि. माडगूळकर

सरणार कधी रण

सरणार कधी रण प्रभू तरी
हे कुठवर साहू घाव शिरी

दिसू लागले अभ्र सभोती
विदीर्ण झाली जरी ही छाती
अजून जळते आंतर ज्योती
कसा सावरु देह परी

होय तनूची केवळ चाळण
प्राण उडाया बघती त्यातून
मिटण्या झाले अधीर लोचन
खङग गळाले भूमीवरी

पावन खिंडीत पाऊल रोवून
शरीर पिंजेतो केले रण
शरणागतीचा अखेर ये क्षण
बोलवशील का आता घरी

- कुसुमाग्रज

बायरन

वेगे आदळती प्रमत्त गिरिशा लाटा किनाऱ्यावरी
पाषाणी फुटती पिसूनि कणिका लक्षावधी अम्बरी
आणी झिंगुनि धावती पुनरपी झुंजावया मागुनी
भासे वादळ भव्य उग्र असले त्या गर्व-गीतातुनी !

अभ्रांच्या शकलांमधून तळपे, भासे जसा भास्कर
शब्दाआडुनही त्वदंतर दिसे उन्मत्त अन् चंचल !
केव्हा बद्ध सुपर्ण पंख उधळी तोडावया अर्गल
केव्हा नाजुक पाकळ्यात अडके बागेतला तस्कर !

काळाच्या कवि, वालुकेवरि तुवा जी रोवली पावले
नाही दर्शविण्यास शक्त पथ ती-आणी नसो ती तरी
आहे आग जगातली जरि नसे संगीत स्वर्गातले
तत्त्वांचा बडिवार नाहि अथवा ना गूढशी माधुरी.

जेथे स्थण्डिल मानसी धगधगे विच्छिन्न मूर्तीपुढे
तेथे शिंपिल शारदा तव परी शीतोदकाचे सडे !

- कुसुमाग्रज

पाचोळा

आडवाटेला दूर एक माळ
तरू त्यावरती एकला विशाळ
आणि त्याच्या बिलगूनिया पदास
जीर्ण पाचोळा पडे तो उदास

उषा येवो शिंपीत जीवनासी
निशा काळोखी दडवु द्या जगासी
सूर्य गगनातुनि ओतु द्या निखारा
मूक सारे हे साहतो बिचारा

तरूवरची हसतात त्यास पाने
हसे मुठभर ते गवतही मजेने
वाटसरु वा तुडवीत त्यास जात
परि पाचोळा दिसे नित्य शांत

आणि अंती दिन एक त्या वनांत
येइ धावत चौफेर क्षुब्ध वात
दिसे पाचोळा घेरुनी तयाते
नेइ उडवुनि त्या दूर दूर कोठे

आणि जागा हो मोकळी तळाशी
पुन्हा पडण्या वरतून पर्णराशी

-कुसुमाग्रज